ในมหาสมุทรที่กว้างใหญ่และลึกลับ มีพื้นที่ที่ยังไม่ได้สำรวจมากมาย และหนึ่งในสิ่งที่น่าสนใจคือ “โซนน้ำลึก” ซึ่งเป็นพื้นที่ที่ลึกมากของทะเลและมหาสมุทร โดยปกติจะเริ่มตั้งแต่ความลึกประมาณ 200 เมตรลงไป
และปลายังสามารถอาศัยอยู่ได้ในความลึกนี้จนถึงระดับที่ลึกเกินกว่า 800 เมตร ภายใต้สภาวะแวดล้อมที่มีความดันสูง อุณหภูมิต่ำ และแสงสว่างที่แทบจะไม่มี สิ่งแวดล้อมนี้ได้สร้างความท้าทายต่อสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในน้ำลึก โดยเฉพาะในระดับที่มีแสงสว่างน้อยมาก หรือแม้แต่ไม่มีเลย
ในความลึก 800 เมตรและลึกลงไปกว่านั้น สิ่งที่ทำให้แปลกแต่จริงคือ ปลาส่วนใหญ่ที่อาศัยอยู่ในระดับน้ำนี้ไม่มีตา เหตุใดถึงเป็นเช่นนั้น? และปลาที่ไม่มีตาเหล่านี้ใช้ชีวิตและหาอาหารได้อย่างไร?
เหตุผลหลักที่ปลาน้ำลึกไม่มีตา เกี่ยวข้องกับการขาดแสงในระดับความลึกนั้น เมื่อแสงจากดวงอาทิตย์ไม่สามารถส่องถึงในความลึกที่มากกว่า 200 เมตรขึ้นไป
สิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในน้ำลึกจะไม่สามารถใช้สายตาในการมองเห็นได้ สายตาจึงกลายเป็นอวัยวะที่ไม่มีความจำเป็นสำหรับปลาที่อาศัยอยู่ในความลึกเช่นนี้ ดังนั้น ปลาบางสายพันธุ์จึงวิวัฒนาการเพื่อลดหรือกำจัดดวงตาออกไปเพื่อลดการใช้พลังงานที่ไม่จำเป็น
กระบวนการวิวัฒนาการนี้อธิบายได้ว่า เนื่องจากการไม่มีแสง การมองเห็นจึงไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้
ดังนั้นการที่ไม่มีตาจึงเป็นการลดภาระของร่างกายในการสร้างและบำรุงรักษาอวัยวะที่ไม่จำเป็น นอกจากนี้ยังช่วยให้ปลาประหยัดพลังงานในสภาพแวดล้อมที่มีอาหารจำกัดอีกด้วย
แม้ว่าปลาน้ำลึกจะไม่มีตา แต่พวกมันยังคงสามารถหาอาหารและหลบหลีกศัตรูได้โดยการใช้ประสาทสัมผัสอื่นแทน เช่น การใช้ระบบสัมผัสทางผิวหนังที่พัฒนาขึ้น
หรือการใช้เส้นประสาทที่ไวต่อการสั่นสะเทือนในน้ำ การสั่นสะเทือนเหล่านี้ทำให้ปลาสามารถตรวจจับการเคลื่อนไหวของสัตว์อื่น ๆ หรือแม้แต่ความเคลื่อนไหวของศัตรูได้อย่างแม่นยำ
นอกจากนี้ ปลาน้ำลึกบางชนิดยังมีการใช้กลไกการเรืองแสงทางชีวภาพ (bioluminescence) เพื่อช่วยในการหาอาหารและป้องกันตัวเอง สัตว์บางชนิดสามารถผลิตแสงด้วยสารเคมีในร่างกายเพื่อดึงดูดเหยื่อ หรือแม้กระทั่งใช้แสงเพื่อสร้างความสับสนให้กับศัตรู แสงเหล่านี้เป็นแหล่งของแสงเดียวที่พบได้ในน้ำลึก
มีปลาหลายสายพันธุ์ที่ไม่มีตาและสามารถพบได้ในน้ำลึก หนึ่งในตัวอย่างที่โดดเด่นคือ **ปลาตาบอดเม็กซิกัน** (Mexican blind cavefish) แม้ว่าปลาชนิดนี้จะพบได้ทั้งในถ้ำใต้ดินและน้ำลึก
แต่เป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของการวิวัฒนาการเพื่อลดการใช้ดวงตาในสภาพแวดล้อมที่ไม่มีแสง นอกจากนี้ยังมี **ปลาแองเกลอร์ (Anglerfish)** ซึ่งเป็นปลาที่ใช้การเรืองแสงทางชีวภาพเพื่อดึงดูดเหยื่อและปรับตัวให้เข้ากับการอาศัยในน้ำลึก
การที่ปลาน้ำลึกส่วนใหญ่ไม่มีตาเป็นผลจากการวิวัฒนาการและการปรับตัวเพื่อตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อมที่มีแสงสว่างน้อยหรือไม่มีเลย การขาดตาไม่ใช่ข้อจำกัดสำหรับปลาน้ำลึก แต่เป็นวิธีการลดการใช้พลังงานที่ไม่จำเป็นและใช้ประโยชน์จากประสาทสัมผัสอื่น ๆ
ที่มีประสิทธิภาพมากกว่าในการหาอาหารและหลบหลีกศัตรู ปรากฏการณ์นี้เป็นอีกหนึ่งตัวอย่างที่น่าทึ่งของธรรมชาติ
ได้รับการสนับสนุนโดย เครื่องช่วยฟังผู้สูงอายุ